Cerkak Bahasa Jawa

Cerkak

a.      Cerkak

Cerkak utawi cerita cekak inggih punika salah setunggaling wujud prosa naratif fiktif ingkang ringkes. Miturut sujarahipun cerkak punika kawiwitan saking tradhisi cariyos lisan ingkang misuwur, lumrahipun kaandharaken kanthi wujud geguritan infkang wonten iramanipun. Cerkak lumrahipun kirang kompleks tinimbang novel. Cerkak ingkang lumrah cariyosupun naming gadhah setunggal fragmen/adhegan, setunggal plot, setunggal alur, cacahing paraga ugi winates, lan cakupan wekdalipun cekak.

b.      Unsur Intrinsik cerkak

Unsur intrinsik inggih punika unsur ingkang wonten ing salebeting cerkak piyambak.

·         Tema

·         Latar/setting (papan, wekdal, kawontenan)

·         Alur/plot

·         Watak

·         Amanat

·         Cara payerat nyariyosaken/sudut pandang

·         Lelewaning basa/gaya bahasa

c.       Unsur Ekstrinsik

Unsur ektrinsik inggih punika unsur ingkang wontenipun ing sanjawinipun cariyos, ananging ghadah pangaribawa ingkang boten langsung ing cariyos punika

·         Unsur Sosial

·         Unsur Politik

·         Unsur Ekonomi

·         Unsur Budaya

·         Unsur Religi, Lsp

d.      Tuladha cerkak

Rekane Sela Gawe Cilaka

Dening Puri Yulitaningsih/24/X IPS II

Dina setu ing wayah esuk aku tangi gregah, banjur siap-siap arep menyang sekolah, wedi ndak kancaku selak ngampiri. Sakwise siap aku banjur menyang sekolah. Tekane sekolah aku kaget, amarga akeh kanca sing padha ribut babagan PR. Cilakane aku lali durung nggarap pr kuwi merga mau bengi langsung bleg sek turu, kesel anggone tonti, ee yo rekane sela. Kojure maneh, pr.e akeh tenan, ora aba-aba aku gage nyelehake tas ing panggonan sak cedhakku karo nyaut bukune kancaku, terus tak salin.

Ora let suwe  bel mlebu muni, kamangka aku durung kemput anggone nyalin pr kancaku. Gage gage, anggonku nulis nganti tangane ndredeg. Atine ora tentrem, was-was, wedi yen gurune selak teka, batinku. Eee.. lhadalah, pancen dasare gusti ngerti yen aku tumindak ora becik, teka tenanan gurune, kamangka lehku nyalin isih kurang seprapat.

Nalikane guru mau mlebu, aku banjur ingkut nggukuti buku-buku sing semrawut, tak biyak-biyak ing meja. Ing ati aku donga muga-muga gurune ana acara. Sakwise donga lan uluk salam, guru mau banjur nakoni para siswane, bocah-bocah, wis digarap opo durung pr.e kala wingi? Amarga mung ditakoni, aku melu-melu muni sampun, kaya kanca-kanca sing liyane.

Wis rada ayem, ora di tilikki, batinku. Nalikane aku arep neruske anggone nyalin, guru mau mubeng, niliki garapanne kanca-kancaku, gek.na deretku sing disik dhewe. We… lha ya wis ngalamat iki, mung gari nunggu guru le mlaku, amarga aku lungguh ing mburi dhewe. Nalikane guru mau mubeng niliki garapane kancaku, ing jero atiku, weh lha kok sing di tilikki mung sing sisih kiwa tok. Ngerti kuwi mau, aku gage nyaut garapane jejerku, pis.., gurune tekan jejerku.

“wis di garap durung pr.e?” gurune takon karo mesem, ing jero ati aku nyuwun marang sing kuwasa supayane di paring pangapura, supaya gurune ora ngerti yen iki dudu garapanku.

“Sampun” anggonku jawab kanthi ati was-was

“endi nduk, coba aku tak pirsa” aku bajur maringake garapan kancaku mau marang guru. Atiku saya was-was. Bejane garapane kancaku mau diselehke ing meja, banjur niliki garapane kancaku sing liyane. Huah legane kaya bar ketulungan le arep nyegur jurang.

Ealah, rekane selo gawe cilaka Wiwit saka kuwi, aku banjur mangkat nyatet apa-apa sing didhawui guru supaya ora lali. Anggone nggarap yo ora dirende-rende. Wiwit kuwi aku iya mruput anggone mangkat, kareben isa jaga-jaga yen aku pancen kelalen anggone nggarap pr.